Powrót     Strona Główna Rodziny 
			Polskiej
Nasz Dziennik Sobota-Niedziela, 3-4 stycznia 2004, Nr 2 (1801)

 

Mistrz dziecięcej wyobraźni

 

Czy można wyobrazić sobie radość dzieciństwa bez obcowania z bohaterami książek Kornela Makuszyńskiego? Pytanie to wydaje się retoryczne, choć dzisiejsza rzeczywistość skłania do smutnej refleksji. Pięćdziesiąta rocznica śmierci pisarza, przypadająca w lipcu tego roku, minęła bez echa. Czy podobnie będzie w styczniu, w 120-lecie jego urodzin?

 

Kornel Makuszyński urodził się 8 stycznia 1884 roku w Stryju, w dawnym województwie stanisławowskim, w rodzinie Edwarda, emerytowanego pułkownika armii austriackiej, i Julii z Ogonowskich. Po ukończeniu w 1903 roku gimnazjum nr IV we Lwowie, w latach 1904-1908 studiował polonistykę i romanistykę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jana Kazimierza, biorąc jednocześnie aktywny udział w pracach uczelnianego Koła Polonistów. Będąc jeszcze w gimnazjum, zadebiutował jako poeta na łamach lwowskiego "Słowa Polskiego". Dzięki poparciu Jana Kasprowicza i Witolda Lutosławskiego w 1905 roku został sekretarzem redakcji tego periodyku oraz jego stałym recenzentem teatralnym, pełniąc te funkcje do momentu objęcia kierownictwa literackiego w Teatrze Miejskim we Lwowie w końcu 1914 roku. Stał się wówczas gorącym zwolennikiem idei narodowej reprezentowanej w zaborze austriackim przez Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne. W 1915 roku, pod wpływem sugestii działaczy Stronnictwa, zalecających inteligencji polskiej z Galicji Wschodniej opuszczenie tych ziem wraz z wycofującą się armią rosyjską, Makuszyński zdecydował się na wyjazd do Rosji.

 

Kornel Makuszyński osiedlił się w Kijowie, gdzie bardzo szybko wtopił się w liczną kolonię polską, którą w znakomitej większości tworzyli ludzie głęboko patriotyczni, a przy tym wykształceni i zaangażowani w różne formy działalności kulturalnej. W czasie pobytu nad Dnieprem wiele pisał do prasy polonijnej, prezesując jednocześnie kijowskiemu Związkowi Literatów i Dziennikarzy Polskich. W latach 1915-1916 pełnił obowiązki kierownika literackiego Teatru Polskiego w Kijowie prowadzonego przez Franciszka Rychłowskiego.

 

Po odrodzeniu się państwa polskiego Makuszyński zamieszkał w Warszawie. Począwszy od 1920 roku, był drugim, obok Adama Grzymały-Siedleckiego, stałym recenzentem literackim i teatralnym wydawanego przez Chrześcijańską Demokrację dziennika "Rzeczpospolita". Pomiędzy 1924 a 1929 rokiem współpracował jako felietonista z "Warszawianką" oraz krakowskim "Ilustrowanym Kurierem Codziennym", a w latach 1933-1939 - z "Kurierem Warszawskim" i innymi pismami ukazującymi się w stolicy. W tym okresie dał się poznać jako autor znakomicie władający piórem, którego teksty cechował szczególny zmysł obserwacji i finezyjne poczucie humoru. W 1926 roku otrzymał państwową nagrodę literacką za poemat "Pieśń o Ojczyźnie", inspirowany, jak sam mówił, twórczością Juliusza Słowackiego, a w 1937 roku - po ustąpieniu Wincentego Rzymowskiego - został wybrany na członka Polskiej Akademii Literatury.

 

Począwszy od połowy lat 20., Makuszyński często przebywał w Zakopanem, stając się jedną z najbarwniejszych postaci tamtejszej "sezonowej cyganerii". W dowód uznania za szczególne związki pisarza ze stolicą Tatr władze Zakopanego nadały mu w 1929 roku honorowe obywatelstwo miasta. Okres okupacji niemieckiej Makuszyński przeżył w Warszawie, a po upadku powstania powrócił na stałe do Zakopanego, gdzie już w sezonie 1945/1946 sprawował funkcję dyrektora miejscowego teatru. Zmarł w tym mieście 31 lipca 1953 roku i został pochowany na cmentarzu Zasłużonych (Starym) na Pęksowym Brzysku. Za swoje dokonania literackie oraz działalność na rzecz kultury był odznaczony m.in. orderem Polonia Restituta, Złotym Wawrzynem Akademickim, francuską Legią Honorową, a także orderem Korony Rumuńskiej i Korony Włoskiej. Dzięki staraniom żony pisarza, Janiny Gluzińskiej, w 1969 roku w willi "Opolanka" w Zakopanem otwarto poświęcony mu Oddział Muzeum Tatrzańskiego.

 

Twórczość Kornela Makuszyńskiego była bardzo bogata i różnorodna. Składały się na nią zarówno różnorodne formy liryczne (m.in. pieśni, poematy), jak i powieści, nowele, humoreski, felietony, a także recenzje i utwory wspomnieniowe. Pierwszy zbiór poezji "Połów gwiazd" wydał w 1908 roku we Lwowie, a kolejne - "Narodziny serca" i "Piosenki żołnierskie" - w 1918 we Lwowie i w 1919 w Warszawie. Liryka nie stanowiła jednak najważniejszej sfery poszukiwań artystycznych Makuszyńskiego. Najpełniej wypowiadał się w prozie, w opowiadaniach i powieściach, wśród których należy wymienić między innymi "Perły i wieprze" (wydane w Kijowie w 1915 roku), "Po mlecznej drodze" (opublikowane tamże w 1917 roku), "Słońce w herbie" (Lwów, 1918) czy "Człowiek znaleziony w nocy" (Warszawa, 1932). Bohaterami tych utworów byli przede wszystkim przedstawiciele cyganerii artystycznej, literaci i malarze, oddani bez reszty swej sztuce, z godnością znoszący upokarzającą biedę oraz niesprawiedliwe sądy "filistrów". W latach 30., zgodnie z obowiązującą wówczas estetyką nakazującą prezentowanie codziennej rzeczywistości, na kartach prozy Makuszyńskiego pojawili się tzw. szarzy ludzie przeżywający swoje małe, banalne dylematy.

 

Jak już wspomniałem, pisarz był mistrzem humoreski i dowcipnego felietonu, które uprawiał nieprzerwanie przez kilka dziesiątków lat. Nawet w swoich niezliczonych recenzjach teatralnych i literackich zajmował raczej stanowisko rozbawionego obserwatora niż surowego krytyka. Na niepowtarzalny urok felietonów Makuszyńskiego składają się cięty dowcip, wyborne powiedzonka i kalambury językowe oraz oryginalna, finezyjna groteska. Tak jest np. w "Duszach z papieru" (Lwów, 1911), "Awanturach arabskich" (Warszawa, 1913), "Wycinankach" czy "Listach zebranych" (oba tomy wydano w Warszawie w 1929 roku).

 

Jednak największe uznanie i poczesne miejsce w historii literatury zdobył Makuszyński swymi utworami dla dzieci i młodzieży. Kolejne pokolenia polskich maluchów z wypiekami na twarzy śledziły "120 przygód Koziołka Matołka", odkrywały tajemniczy świat "Bardzo dziwnych bajek" oraz współuczestniczyły w "Awanturach i wybrykach małej małpki Fiki Miki". Dzieci starsze sięgały po inne utwory, w mistrzowski sposób trafiające do ich wyobraźni i uczuć. Chłopcy odnajdywali siebie w "Bezgrzesznych latach", w "O dwóch takich, co ukradli księżyc", "Przyjacielu wesołego diabła" czy "Szatanie z siódmej klasy". Dziewczęta utożsamiały się z losami "Panny z mokrą głową", wzruszały nad kolejnymi rozdziałami "Awantury o Basię", brały udział w "Szaleństwach panny Ewy". Powieści Makuszyńskiego zyskały sobie poczytność nie mającą sobie równej w dziejach polskiej literatury dla młodzieży. Stało się tak dlatego, ponieważ pisarz wprowadził na karty swych utworów zwyczajne dzieci z wielkomiejskich podwórek, o bogatym życiu emocjonalnym, przeżywające autentyczne wydarzenia, a niekiedy prawdziwe dylematy. Losy swych małych bohaterów potrafił przy tym uwierzytelnić poprzez znakomicie nakreślone tło społeczne i obyczajowe. Niezaprzeczalnym walorem prozy Makuszyńskiego jest także jej etyczne przesłanie, zakładające ostateczne zwycięstwo szlachetności i dobroci. Może to właśnie jest nie do przyjęcia dla współczesnych kreatorów popkultury?

Mariusz Ratajkiewicz

 

Nasz Dziennik, 3-4 stycznia 2004, Nr 2 (1801)

 


Link Nasz Dziennik
Powrót
|  Aktualności  |  Prawo do życia  |  Prawda historyczna  |  Nowy wymiar heroizmu  |  Kultura  | 
|  Oświadczenia  |  Zaproszenia  |  Głos Polonii  |  Fakty o UE  |  Antypolonizm  |  Globalizm  | 
|  Temat Miesiąca  |  Poznaj Prawdę  |  Bezrobocie  |  Listy  |  Program Rodziny Polskiej  | 
|  Wybory  |  Samorządy  |  Polecamy  | 
|  Przyroda polska  |  Humor  | 
|  Religia  |  Jan Paweł II  | 
do góry